มะเม่าหลวง หรือ หมากเม่า เป็นไม้ยืนต้นที่มีอายุยืนยาว เป็นผลไม้ท้องถิ่นของทางภาคอีสาน บริเวณเทือกเขาภูพานจังหวัดสกลนคร แต่ก็ยังสามารถหาได้ง่ายตามท้องนา เพราะเป็นไม้ยืนต้นที่ต้องหารแสงแดด 100% มะเม่าหลวงเป็นผลไม้ที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง เมื่อผลสุกจะมีสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย เช่น กรดอะมิโน แคลเซียม เหล็ก สังกะสี
มะเม่าหลวงจะมีช่อคล้ายพริกไทย ผลอ่อนจะมีสีเขียวและสีเขียว ผลสุกจะมีสีม่วงคล้ำไปค่อนข้างดำ จะออกดอกผลในช่วงเดือนมีนาคมถึงเมษายน และผลจะกินได้ในช่วงเดือนสิงหาคมถึงเดือนกันยายน ผลทรงกลมมีขนาดเล็กเป็นพวง รสชาติอมเปรี้ยวอมหวาน และจะมีความติดฝาดหน่อยๆ
อย่างที่บอกไปข้างต้นว่า มะเม่าสมุนไพรที่มากสรรพคุณ ที่สำคัญยังช่วยป้องกันมะเร็ง ป้องกันโรคหัวใจล้มเหลว เป็นยาอายุวัฒนะ บำรุงสายตา ชะลอความชรา ขับโลหิต ฟอกเลือด ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ และยังช่วยประคบรักษาอาการฟกช้ำดำเขียวได้
สรรพคุณแต่ละส่วนของหมากเม่าในตำรายาไทยแบ่งได้ ดังนี้
ใบและผล ต้มน้ำอาบแก้อาการซีดเหลือง โลหิตจาง เลือดไหลเวียนไม่ดี
เปลือกและต้น จะเป็นตัวช่วยในเรื่องของการบำรุงกำลัง
ใบ นำมาทาใช้แก้ปวดศรีษะ แก้โรคผิวหนัง ท้องบวมได้ดี
ผล มักจะใช้มาทำยาพอกแก้อาการปวดศรีษะ แก้รังแค ช่องท้องบวม
ลำต้นและราก รสจืด บำรุงไต ขับปัสสาวะ แก้กระษัย แก้มดลูกพิการและตกขาว บำรุงไต แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย
มะเม่าเป็นพืชที่คุ้นเคยกับคนไทยมาช้านาน จะนิยมนำมาทานเป็นเป็นสมุนไพร แต่ควรใช้รับประทานในขนาดที่ไม่มากจนเกินไป หากจะใช้ในรูปแบบของสารสกัดก็ควรที่จะปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก่อนนะคะ เนื่องจากผลของมะเม่ามีรสชาติเปรี้ยวอมหวาน กินมากไปอาจจะทำให้ปวดท้อง และท้องเสียได้ค่ะ