ผีตาโขน เทศกาลงานบุญของจังหวัดเลย จัดใหญ่ปีละครั้ง

เรื่องของความเชื่อ ความศรัทธา หรือที่พึ่งทางใจนั้นทุกคนล้วนมีเป็นเครื่องยึดเหนียวในการดำเนินชีวิต ซึ่งแต่ละพื้นที่ต่างก็มีความเชื่อ สิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือวัตถุมงคลไม่เหมือนกัน และวันนี้เราจะพาทุกคนไปรู้จักกับผีตาโขน เป็นเทศกาลที่จัดขึ้นในภาคอีสาน

ผีตาโขน เป็นประเพณีที่เริ่มต้นกันมาตั้งแต่สมัยที่พระพุทธเจ้าได้ปรินิพาน เนื่องจากขณะนั้นคาดกันว่าจะมีมาร และปีศาจร้ายทั้งหลายจะมาทำร้ายพระบรมศพของ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ดังนั้น จึงได้ให้คนแต่งตัวเป็นผีมาเฝ้าศพเอาไว้ เพื่อให้มารและปีศาจได้เห็นว่า มีผีสางเทวดาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ มารักษาพระศพของพระองค์ จะได้ไม่กล้ามาทำอะไร

สำหรับประเพณีผีตาโขน จะจัดในวันขึ้น 1 ค่ำ ถึง 15 ค่ำ เป็นเวลา 15 วัน พร้อมกันนั้น ก็จะถวายตุง เพื่ออุทิศส่วนกุศลไปให้แด่องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อเสร็จพิธีแล้ว ชาวบ้านจะนำเอาเสาตุง นำมาตวงข้าวสาร เพื่อไม่ให้สิ้นเปลือง เชื่อกันว่าจะทำให้ข้าวปลาอาหารอุดมสมบูรณ์ นอกจากนั้นยังป้องกันโรคระบาดของสัตว์ต่างๆ เช่น เป็ด หมู ไก่ วัว ควาย ได้อีกด้วย

โดย ผีตาโขน เป็นเทศกาลที่จัดขึ้นในอำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย ซึ่งตั้งอยู่ทางภาคอีสาน ของประเทศไทย ซึ่งมักจัดมากกว่าสามวันในบางช่วงระหว่างเดือนมีนาคมและกรกฎาคม ซึ่งงานบุญประเพณีพื้นบ้านนี้มีชื่อเรียกว่า บุญหลวง โดยแบ่งออกเป็นเทศกาล ผีตาโขน, ประเพณีบุญบั้งไฟ และงานบุญหลวง

ผีตาโขน นั้น เดิมมีชื่อเรียกว่า ผีตามคน เป็นเทศกาลที่ได้รับอิทธิพลมาจากมหาเวสสันดรชาดก ชาดกในทางพระพุทธศาสนา ที่ว่าถึงพระเวสสันดร และพระนางมัทรี จะเดินทางออกจากป่ากลับสู่เมืองหลวง บรรดาสัตว์ป่ารวมถึงภูติผีที่อาศัยอยู่ในป่านั้น ได้ออกมาส่งเสด็จด้วยอาลัย

ซึ่งวันแรกจะเป็นเทศกาลผีตาโขน ซึ่งเรียกวันนี้ว่า วันรวม(วันโฮม) โดยจะมีพิธีเบิก พระอุปคุตต์ ในบริเวณระหว่างลำน้ำหมันกับลำน้ำศอก ส่วนวันที่สองของเทศกาลดังกล่าวจะมีพิธีจุดบั้งไฟบูชา พร้อมด้วยเครื่องแต่งกายที่หลากหลาย รวมถึงการแข่งขันเต้นรำตลอดจนขบวนพาเหรด ส่วนในวันที่สามและวันสุดท้ายจะมีการให้ชาวบ้านฟังเทศน์ ทั้งนี้ ผีตาโขนยังได้รับการนำมาใช้เป็นสัญลักษณ์ และฉายาประจำทีม สโมสรฟุตบอลเลย ซิตี้ เช่นกัน

และประเพณียังคงมีความเชื่อกันว่า สำหรับคนที่เล่นหรือมีการแต่งตัวเป็นผีตาโขนใหญ่ ต้องถอดเครื่องแต่งกายผีตาโขนใหญ่ออกให้หมดและนำไปทิ้งในแม่น้ำหมัน ห้ามนำเข้าบ้าน เป็นการทิ้งความทุกข์ยากและสิ่งเลวร้ายไป และรอจนถึงปีหน้าจึงค่อยทำเล่นกันใหม่