ปัญหาภาวะซีดในเด็ก นับว่าเป็นปัญหาที่พบบ่อยขึ้นในปัจจุบัน ซึ่งอาจเกิดจากการขาดสารอาหาร พ่อแม่อาจแปลกใจว่าทำไมลูกถึงมีภาวะขาดสารหารได้ ทั้งๆ ที่ลูกก็กินเก่ง แถมกินทั้งผัก ผลไม้ ครบถ้วนทุกอย่าง ภาวะซีดหรือภาวะโลหิตจางหมายถึงภาวะที่มีความเข้มข้นของเลือด หรือมีปริมาณเม็ดเลือดแดงน้อยกว่าค่าปกติตามช่วงอายุ ซึ่งภาวะซีดนั้นไม่ได้เกิดได้เฉพาะในผู้ใหญ่ หรือในเด็กโต เด็กทารกแรกเกิดก็มีโอกาสที่จะเกิดภาวะซีดได้เช่นเดียวกัน
ภาวะซีด หรือ โรคโลหิตจาง เกิดจาก ?
โดยสาเหตุภาวะซีด เกิดจากการที่ร่างกายขาดสารอาหารบางชนิด เช่น ธาตุเหล็ก โฟเลต และวิตามินบี 12 ซึ่งส่วนใหญ่จะเกิดจากการขาดธาตุเหล็ก หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “โรคโลหิตจาง” ซึ่งเราสามารถสังเกตอาการได้จาก เปลือกตาล่าง ริมฝีปาก หรือผิวเริ่มมีภาวะซีด ไม่มีเลือดฝาดเหมือนผิวเด็กปกติ และอาจมีอาการอ่อนเพลีย เป็นลม กินอาหารน้อยลง ร่วมด้วย ซึ่งหากพบว่าลูกมีอาการดังกล่าวควรพาไปตรวจเพื่อหาสาเหตุและเข้ารับการรักษาอย่างถูกต้อง
แนวทางการตรวจภาวะซีดในเด็ก
ในเด็กขวบปีแรกที่กินนมแม่ถึงจะได้รับสารอาหารครบถ้วน แต่อาจจะได้รับธาตุเหล็กค่อนข้างน้อยจนทำให้เด็กมีภาวะขาดธาตุเหล็กได้ หากสงสัย แพทย์จะทำการตรวจภาวะความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด และหาภาวะการขาดธาตุเหล็กในร่างกายของเด็ก ซึ่งแพทย์จะทำการวินิจฉัยเพิ่มเติมว่าเด็กอยู่ในภาวะซีดแบบใด เช่น ซีดเรื้อรัง หรือซีดแบบฉับพลัน โดยจะใช้วิธีตรวจที่แตกต่างกันตามโรค ภาวะซีดเรื้อรัง เช่น โรคธาลัสซีเมีย และภาวะซีดแบบฉันพลัน เช่น ภาวะขาดเอนไซม์จีซิกพีดี ซึ่งเด็กจะมาพบแพทย์ด้วยอาการมีไข้ ผิวซีดฉับพลัน ปัสสาวะสีเข็ม เป็นต้น
ป้องกันอย่างไร
เด็กที่คลอดก่อนกำหนด แพทย์จะแนะนำให้รับประทานธาตุเหล็กเสริม
เด็กที่คลอดครบกำหนดและทานนมแม่ ในช่วงอายุ 6 เดือนที่เด็กเริ่มทานอาหารได้ อาหารตามวัย ควรจัดให้มีอาหารที่มีธาตุเหล็กประกอบ เช่น ผักใบเขียว เครื่องใน ไข่แดง เนื้อสัตว์ที่มีเนื้อแดง โดยรับประทาน 1-2 มื้อต่อวัน เพื่อให้มีปริมาณธาตุเหล็กเพียงพอต่อร่างกาย
พาเด็กมาคัดกรองภาวะซีด เพื่อตรวจหาธาตุเหล็กในร่างกาย และพิจารณาว่าอาหารที่เด็กทานตามวัยนั้นมีปริมาณธาตุเหล็กที่เพียงพอหรือไม่ โดยแนะนำให้พาเด็กมาคัดกรองเมื่ออายุ 9 เดือน-1 ปี
การดูแลรักษาภาวะซีดในเด็ก
สิ่งที่สำคัญที่สุดในการดูแลรักษาการวินิจฉัยหาสาเหตุ โดยทั่วไปจะอาศัยการซักประวัติการคลอด ประวัติปัจจุบัน ประวัติเลือดออกผิดปกติ รวมถึงประวัติการฝากครรภ์ของมารดาและประวัติครอบครัว อาศัยการตรวจร่างกายอย่างละเอียด และอาศัยการเจาะเลือดเพื่อดูความเข้มข้นของเลือด ดูสไลด์เลือดเพื่อดูลักษณะของเม็ดเลือดแดง ซึ่งลักษณะของเม็ดเลือดแดงในแต่ละโรคจะมีความแตกต่างกัน รวมถึงอาจมีความจำเป็นต้องเจาะเลือดบิดามารดาเพื่อมองหาสาเหตุที่เกิดจากการถ่ายทอดทางพันธุกรรม และอาจมีการตรวจทางห้องปฏิบัติการอื่นๆ เพิ่มเติม ตามแต่สาเหตุจำเพาะของภาวะซีดที่สงสัยต่อไป
การให้การรักษาภาวะซีดนั้น ก็ขึ้นกับสาเหตุเป็นหลัก โดยการรักษาอาจเป็นการให้ยากิน การให้ธาตุเหล็ก แต่ส่วนใหญ่หากมีภาวะซีดมาก หรือเด็กที่มีสัญญาณชีพเปลี่ยนแปลงก็มีความจำเป็นที่จะต้องให้เลือดทางเส้นเลือดดำเพื่อให้ความเข้มข้นเลือดเพิ่มสูงขึ้นและสัญญาณชีพกลับสู่ภาวะปกติ ร่วมไปกับการรักษาสาเหตุของภาวะซีดต่อไป
โดยทางรพ.เจ้าพระยาคัดกรองภาวะซีดในเด็ก ศูนย์กุมารเวช 24 ชั่วโมง โรงพยาบาลเจ้าพระยา ตระหนักถึงปัญหาภาวะซีดในเด็กไทยที่ส่วนใหญ่พบว่ามีสาเหตุมาจากภาวะขาดธาตุเหล็ก, พันธุกรรมธาลัสซีเมีย และความผิดปกติของฮีโมโกลบิน เป็นต้น ซึ่งหากเด็กเล็กขาดธาตุเหล็กเป็นเวลา
นานจะทำให้มีพัฒนาการช้า อารมณ์ผิดปกติ และมีผลเสียระยะยาวต่อความสามารถในการเรียนรู้ได้ จึงขอแนะนำโปรแกรมเหมาจ่ายตรวจคัดกรองภาวะซีดในเด็ก
หมดเขต 30 เมษายน 2566 สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์กุมารเวช 24 ชั่วโมง โทร.02-884-7000
ขอบคุณข้อมูล : สมาคมโลหิตวิทยาแห่งประเทศไทย // รพ.เจ้าพระยา
คลิปแนะนำอีจัน
ด่ามิจฉาชีพยับกลางไลฟ์ กองสลากพลัส